Babaeski Dördüzlü Çeşme
Babaeski’nin tarihi dokusundan günümüze, diğer birçok Trakya yerleşiminde olduğu gibi, ne yazık ki az sayıda eser ulaşabilmiştir. Bunlardan biri de ilçe merkezinden otogar yönüne doğru uzanan Fatih Caddesi ile bu caddeye bağlanan Fevziye Caddesi’nin kesiştiği köşede; tarihi Fatih Camii’nin hemen önünde, tarihi hamamın ana giriş kapısının karşısında bulunan Dördüzlü Çeşme’dir. IV. Mehmed dönemi eseri olan çeşme halk arasında “Meydan Çeşmesi” olarak da dillendirilir.
Babaeski’nin zamana direnen az sayıdaki tarihi varlıklarından biri…
Dördüzlü Çeşme adını dört cepheli bir meydan çeşmesi oluşundan alır. “Dört yüzü” tabiri dile kolay geldiği için “Dördüzlü” diye ulanarak halk diline yerleşmiştir. Kitabesi Bulgar istilasında kazınarak okunması zor hale getirilse de, mimari özellikleri ve kitabenin okunabilen kısımlarından 17. yüzyıl eseri olduğunu anlarız. Mimar Mucit ÖZTABAK “East Thrace in Greek and Turkish Civil Architecture Babaeski Samples” isimli çalışmasında çeşmenin kitabesini şöyle aktarmaktadır :
Azâbın o sehâ endişe
O hünerverzû ‘atâ pîşe kim
Kıldı Bâbâ-yı ‘atîk-i ihyâ
Akıdub çeşmelerinden tesmîm
Ve mine’l–mâi hayâti’l–eşyâ
Sihrini remz edüb ol zât–ı fehîm
Bâreke Allâh ………….. ( okunamıyor)
Levhaş Allah zehî hayr–ı ‘azîm
Nûş idenler dedî haylî tarîh
Zemzem –i pâk eser-i İbrâhim
Hicri 1077 ( Miladi 1666 )
Günümüzde hala kullanılan çeşme bir meydan çeşmesi olarak yapılmıştır. Döneminde işlek bir merkez olduğu izlenimi uyandıran tarihi Fatih Camii ve tarihi Babaeski hamamıyla neredeyse dip dibe bir konumdadır.
Babaeski Dördüzlü Çeşme mimari üslubu ile Edirne klasik çeşmeleriyle benzerlikler göstermektedir. Çeşme kare plan şeması üzerine kesme taştan yapılmıştır. Saçak altı silmesi de taş işlemeyle vurgulanmış Dördüzlü Çeşme’nin üzeri kurşun kaplı tek kubbelidir. Kubbenin üzerinde taştan bir alem bulunmaktadır.
Dördüzlü çeşmenin güneydoğu cephesi sağır bırakılmış, diğer üç cephesi musluklu olarak işlevsel vurgulanmıştır. Sağır olan yüzünde profilli kemer, diğer yüzlerinde yalak genişliğinde içeriye sokulan nişi çevreleyen sivri kemerler bulunur. Sağır bırakılan güneydoğu cephesinin üzerinde bir pencere açıklığı yer alır. Muslukların çevresinde mermerden işlemeli aynalar bulunur. Çeşmenin tarihi Babaeski hamamına, dolayısıyla Fatih Caddesi’ne bakan kuzeydoğu cephesinde, ayna taşının hemen üzerinden sivri kemerin üst kısmına doğru konumlanmış büyükçe bir kitabe bulunur. Kitabe Balkan Savaşları sırasındaki işgalde kazınarak tahrip edilmeye çalışılmıştır. Musluğu çevreleyen ayna taşının iki yanında su tası koymak için iki niş tertiplenmiştir. Bu nişlere çeşme lülesi olan diğer iki cephede de rastlarız. Çeşmenin II. Mahmut döneminde Babaeski’deki diğer tarihi yapılarla birlikte bir onarım geçirdiği muhtemeldir.
Kaynak : Kırklareli Kültür Envanteri / East Thrace in Greek and Turkish Civil Architecture Babaeski Samples, Mimar Mucit ÖZTABAK
