Büyük Cami Çeşmesi ( Alman Çeşmesi )
Kırklareli’nde XVI. yüzyıldan XX. yüzyılın başlarına kadar yapılmış, ancak bazı yapı kayıpları ve onarımlarla günümüze ulaşabilen Osmanlı çeşmeleri arasında Büyük Cami Çeşmesi zarafeti, işlevselliği ve kent dokusuna kattığı değer ile ayrı bir yerde bulunur. Şehrin klasik Osmanlı çeşmeleri arasında neoklasik üslubuyla dikkatleri çeken çeşme Alman Çeşmesi olarak da anılmaktadır.
Çeşme hakkında…
Büyük Cami Çeşmesi, 1383 yılında yapılan külliyenin bir parçası olan ve Kırklareli’nin en eski camii olan Hızırbey Camii’nin Cumhuriyet Meydanı’na bakan duvarına bitişik konumlanmıştır. Yapı, Büyük Camii olarak da anıldığı için çeşme günümüzde yaygın kullanılan adını buradan almıştır. Buna karşılık en azından Balkan Savaşları yıllarına değin çeşmenin şimdiki yerine 40-50 metre mesafede, Hızırbey Arastası’nın karşısına düşen çarşı meydanında ( Cumhuriyet Meydanı ) olduğunu, takip eden yıllarda şimdiki yerine taşındığını biliyoruz.
Orijinalinde dört yüzlü bir meydan çeşmesi olarak yapılan çeşme bugünkü yerine taşınırken caminin bahçe duvarıyla kaynaştırılan yüzü maalesef ki iptal edilmiştir. Kare plan şemasına sahip Büyük Cami Çeşmesi tamamen mermer malzeme kullanılarak yapılmıştır. Çeşmenin her üç cephesi birbirinin aynı formdadır. Süslemeler üst kısımda, ayna taşı etrafında yoğunlaşmıştır. Ayna taşının üst kısmında kitabelik ve iki farklı renkteki mermerden oluşturulmuş sivri kemer şeklindeki çerçeve, kemer formunun iki yanında birer kabara bulunmaktadır. Muslukların altında, çeşmenin gövdesine monte edilmiş geniş mermer kurnalar bulunmaktadır. Çeşmenin üst örtüsü eski yerinden taşınmadan önce, geniş saçaklı eğimli yüzeylerin merkezine yerleştirilmiş soğan biçimli bir kubbe ile oluşturulmuşken, şimdiki yerine taşındığında düz betonarme bir döşeme olarak teşkil edilmiştir. ( Kaynak : Kırklareli Kültür Envanteri )
Zaman zaman çeşmenin eski yerine taşınarak, yine dört yüzlü bir meydan çeşmesi olarak kent dokusuna kazandırılması konusunda girişimlerde bulunulmuşsa da bugüne kadar bu gerçekleşmemiştir.
Büyük Cami Çeşmesi XIX. yüzyılın sonlarında, 1898 yılında yaptırılmıştır. Çeşmenin yaptıranı 1967, Kırklareli İl Yıllığı’na göre, XX. yüzyılın ilk çeyreğinde iki dönem Edirne Valisi olarak görev yapmış olan Hacı Adil Bey’dir. Buna karşılık ilgili tarihlerde Hacı Adil Bey’in henüz İstanbul’da Gümrük Memuru olarak görev yapıyor olması, aynı zamanda hukuk öğrenimine devam ediyor olması, hatta Edirne Valiliği görevine gelmesi için dahi 10 yıl gibi bir süre olması, yapının banisinin başka kaynaklarla da desteklenmesini gerekli kılmaktadır.
Bir diğer düşündürücü konu ise çeşmenin Alman Çeşmesi olarak anılması ile ilgilidir. 1898 tarihi Alman Kralı II. Wilhelm’in Sultan II. Abdülhamid Han’la ikinci defa görüşmek için İstanbul’a geldiği tarihtir. Bu buluşmada İstanbul-Bağdat Demiryolu’nun Alman firmalara yaptırılması konusunda ticari bir kazanım elde eden II. Wilhelm bunun karşılığında bazı jestlerde bulunmuştur. Bu buluşmanın anısına ithaf edilmiş, Almanya’da yapılarak 1901 yılında Türkiye’ye getirilen ve Sultanahmet Meydanı’ndaki yerine monte edilen aynı isimli, görkemli bir çeşme bulunmaktadır. Osmanlı-Alman ilişkilerinde askeri ve ticari ortaklıkların temellerinin atılmasına her iki tarafça önem atfediliyor olması hasabiyle, Kırklareli’nde aynı tarihte yaptırılan bu çeşmenin niçin “Alman Çeşmesi” adıyla anılıyor olduğu ile ilgili olarak bir anı çeşmesi olabileceği yönünde zayıf bir bağ kurulabilir. Yine de “Niçin Kırklareli ?” sorusuna doyurucu bir yanıt verilemez. Halkın belleğinde bu çeşmenin “Alman Çeşmesi” olarak anılıyor olması ve bunun günümüze kadar taşınmasının yine de bir sebebi olmalıdır.
