Lüleburgaz Zafer Çeşmesi

Lüleburgaz özelinde Trakya tarihi araştırmaları ile tanıdığımız Mustafa GÜLTEKİN, daha önce kıymetli araştırma yazılarını Trakya Gezi Rehberi okuyucuları ile buluşturmuştu. GÜLTEKİN bu defa Lüleburgaz’ın tarihi dokusundan günümüze ulaşabilen özel bir anıt-çeşmeyi kaleme aldı. “Balkan Savaşı ve Çanakkale Muharebeleri Zaferini” taçlandıran anıt çeşme, kendi şehrine olduğu kadar Lüleburgaz gibi Trakya’nın çeşitli yerleşimlerinin imar-iskanında önemli girişimleri olan, Edirne’nin iz bırakan yöneticilerinden Vali Hacı Adil Bey‘in Lüleburgaz’a bir armağanı olan, Zafer Çeşmesi’ni…

Daha önce Arcadia Vita dergisinin 8. sayısında yer alan yazısını Trakya Gezi Rehberi okuyucuları ile de buluşturan Mustafa GÜLTEKİN‘e teşekkürler ediyor, yazıyı yaptığı çalışmalarla Lüleburgaz’ın görsel hafızasını tuğla tuğla ören Lüleburgazlı fotoğrafçı Özcan ÇELTİKLİ‘nin açılış fotoğrafı eşliğinde yayınlıyoruz. Teşekkürlerimizle…

LÜLEBURGAZ ZAFER ÇEŞMESİ

Balkan Savaşı Ve Çanakkale Muharebeleri Zaferini Anlatan Bir Abide

Birinci Dünya Savaşı henüz devam ederken dönemin Edirne Valisi Hacı Adil Bey Lüleburgaz’a ilginç bir çeşme yaptırma talimatı verdi. Bu çeşmenin özelliğinden önce, Hacı Adil Bey’i (Arda) kısaca tanıtmak gerektiğini düşünüyorum.

Edirne Valisi Hacı Adil Bey (ARDA)

II. Meşrutiyet devri siyaset adamı ve Dahiliye nazırlarından (Lofça 1869-lstanbul 1935). Hukuk mektebini bitirdi (1903). Meşrutiyetin ilânından sonra (1908), Selanik Rüsumat Nazırı oldu. 1909′da Edirne Valisi tayin edildi. 1910′da İttihat ve Terakki genel merkez mesul delegeliğine ve genel sekreterliğine seçilerek memuriyetten ayrıldı. Selanik Hukuk mektebinde usul-i fıkıh ve nikâh öğretmenliği yaptı. 1911′de Dahiliye nazırlığına getirildi. 1912′de Gümülcine mebusu ye ikinci defa Dahiliye nazırı oldu. Edirne’nin geri alınmasından sonra, Bursa mebusu oluncaya kadar, Edirne Valisi olarak görevde bulundu. Meclis-i Mebusan’in 3. döneminde Bursa mebusu seçildi. 21 Aralık 1918′e (Meclis-i Mebusan’ın kapatılması) kadar Meclis Başkanlığı’nda kaldı. Mütareke’de İstanbul Darülfünunun’da medenî hukuk müderrisliğinde bulundu. İtilâf kuvvetleri tarafından tevkif edilerek Malta’ya sürüldü. Malta’dan döndükten sonra, bir süre Almanya’da kaldı. 1922′de Adana ve Bursa valiliği yaptı. 1923′te Reji umum müdürüyken emekli oldu. İnhisarlar idare meclisi üyesi olarak 1926′ya kadar bu görevde kaldı. Lozan Antlaşması’na göre, İstanbul’da kurulan Türk-Fransız karma hakem mahkemesinde Türk hakemi ve İstanbul Darülfünunu Hukuk Fakültesi’nde müderris oldu. Darülfünun üniversite haline getirilinceye kadar bu görevde kaldı. Basılmış eseri vardır; Borçlar Kanunu Şerhi (2 cilt, 1929). (1)

İçişleri Bakanlığı ( 1912 ), Milletvekili, Meclis başkanı, Malta sürgünü , Adana Bursa ve Edirne Valilikleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Müdürlüğü gibi birçok yerde görev almış müthiş bir devlet adamı ve Atatürk’ün arkadaşı olan Hacı Adil Bey, bunların yanında savaşlar nedeniyle harap olmuş şehirlerde köprüler, yollar, okullar, karayolları, köylerin onarılması gibi birçok eserde imza sahibidir. Aynı Lüleburgaz’da Zafer Çeşmesi’nde olduğu gibi…

Zafer Çeşmesi, Birinci Dünya savaşının en yoğun olduğu 1917 yılında yapılmasına rağmen, Balkan Savaşları’nda hem Lüleburgaz’ın çektiği acıları da hatırlanması açısından, hem de Çanakkale Muharebeleri’nin zaferinde büyük rol oynayan, Çanakkale Muharebeleri’nin bitiminden sonra da merkezi Lüleburgaz’a alınan 5. ordunun burada olmasından dolayı, hem Balkan Savaşı’nın hemde Çanakkale Zaferini bize anlatan bir çeşme/anıttır. İlk yapıldığında çeşmenin dört yandan akan çeşmesi ve kurnaları ile dört yanında mermer yalakları mevcuttur. Bu yalaklar 1944 yılında kaybolmuştur. (2)

Çeşmenin dört köşesinde birer kitabesi mevcuttur. Kitabelerde şunlar yazmaktadır :

  • Batı : 1333 Zafer Çeşmesi 1333 senesi miladi 1917 yıldır ve yapım tarihidir. Çeşmenin ismi kitabeye yazılmıştır
  • Doğu : 7 Temmuz 1329 tarihini unutmayınız. Bu kitabedeki tarih ise 20 Temmuz 1913 günü Enver Paşa komutasındaki Türk ordusu tarafından Lüleburgazın Bulgar işgalinden kurtuluş günüdür
  • Kuzey : 10 Temmuz 1331 Su hayattır. Kuzey kısmında kalan bu kitabedeki tarih ise Çanakkale muharebeleri zaferinin tarihidir.
  • Güney : Atalarının oğullarını armağanıdır, cümlesi kitabede yer almaktadır. (3)

Zafer Çeşmesi 1920 yılında Yunan birliklerinin Lüleburgaz’ı ele geçirmesinden sonra Yunan askerleri tarafından tahribata uğramış, üzerindeki Osmanlı arması ve bayrağımızı simgeleyen ayyıldız Yunan süngüleri ile kazınmıştır.

1990 yılına gelindiğinde ise Zafer çeşmesi bir kamyonun çarpması sonucu yıkılmış ve o sene içinde tekrar yapılmıştır.

Osmanlı coğrafyasında iki savaşı birden hatırlatan nâdir bir çeşme/anıt olan Zafer çeşmesi, umarım yakın bir zamanda gereken değer verilerek tekrar onarımdan, tadilattan geçecektir.

Kaynaklar:

  1. Araştırmacı Cengiz Bulut -Edirne
  2. “Kasabadan Kente Bir Cumhuriyet Yürüyüşü Lüleburgaz” / Ali Arslan
  3. Çeviri: Zeki Özkan / Hayrabolu
  4. Arşiv Fotoğrafı : Mustafa GÜLTEKİN koleksiyonu ( 1917 )
Facebookpinterestmail