Vize’nin Üyeliğe Kabulü Ekseninde; CittaSlow
Kırklareli’nin ıhlamur kokulu ilçesi Vize, kendine has kent ve insan dokusu, zengin doğa ve kültür varlıkları birlikteliği ile Trakya’nın çok özel bir yerleşimidir. Zamanın tüm aşındırıcı gücüne direnen bu değerler bütünü, Vize’nin 2010 yılı aralık ayı sonunda başlattığı Sakin Şehirler Birliği ( Cittaslow ) üyeliğine giden yolda en büyük güvencesi olmuş, Vize’nin Uluslararası Sakin Şehirler Birliği’ne ( Cittaslow ) üyeliğinin kabulü, 2 Haziran 2012 tarihinde Avusturya’nın Enns şehrinde düzenlenen Cittaslow Koordinasyon Komitesi’nce ilan edilmiştir.
Cittaslow ekseninde modellenen “Yavaş Akımı”; tek tipleşen dünyada yerel değerlerin bir kalkınma modeli olabileceğini ortaya koyarken, bu vizyona sıkı sıkıya sarılan ilçe belediye başkanı Selçuk YILMAZ’ın isminden mutlaka bahsetmek lazım.
Pek çok yerel yönetimin kolaycılık ve rant olarak görebileceği alanlarda, ısrarla inandığı değerleri yüce tutan YILMAZ; doğa, tarih, çevre ve kültür değerlerinin bir kalkınma modeli olabileceğine yürekten inanan, bunun uğurda gece gündüz çalışan, bazen onun girişimlerinden hoşnutsuzluk duyan çevreleri karşısına almaktan çekinmeyen bir kimlik.
Vize’nin Cittaslow üyeliğine değin giden süreçte, Trakya Kalkınma Ajansı ( TRAKYAKA ) önemli katkılar sunmuştur. Vize’nin, tam adı “Uluslararası Yaşamın Kolay Aktığı Kentler Birliği” olan Cittaslow üyeliğinde adaylık dosyasının hazırlanmasından tutun da, mali destek gerektiren “Vize Sokak Sağlıklaştırma” ve “Antik Dönem Trak Evi Canlandırması” projelerinde ajansın kayda değer desteğini görüyoruz.
Vize’nin üyeliğe kabulü ile; İzmir-Seferihisar, Muğla-Akyaka Beldesi, Çanakkale-Gökçeada, Aydın-Yenipazar, Sakarya-Taraklı’nın ardından, Ordu-Perşembe ve Isparta-Yalvaç girişimleri ile birlikte Türkiye’den “Sakin Şehir” ünvanı alan yerleşim sayısı 8’e ulaşmıştır. Vize’nin ardından ise bu ağa ülkemizden Şanlıurfa-Halfeti, Erzurum Uzundere ve Artvin Şavşat katılarak sayı 11’e ulaşmıştır.
Peki, nedir bu Cittaslow ? “Yavaş akımı” ve onu bütünleyen “Yavaş yemek” nedir ? Tüm bu değerler bütününe ve dünyada salyangoz amblemiyle temsil edilen Cittaslow üyeliğinin bu yerleşimlere ne kattığına, birliğin Türkiye temsilciliğinin web sitesi eksenindeki bilgiler ışığında bir göz atalım.
Cittaslow
İtalyanca Citta (Şehir) ve İngilizce Slow (Yavaş) kelimelerinden oluşan Cittaslow kelimesi, Sakin Şehir anlamında kullanılmaktadır. Cittaslow Ağı, küreselleşmenin şehirlerin dokusunu, sakinlerini ve yaşam tarzını standartlaştırmasını ve yerel özelliklerini ortadan kaldırmasını engellemek için Slow Food hareketinden ortaya çıkmış bir kentler birliğidir. Küreselleşmenin yarattığı homojen mekanlardan biri olmak istemeyen, yerel kimliğini ve özelliklerini koruyarak dünya sahnesinde yer almak isteyen kasabaların ve kentlerin katıldığı bir birliktir.
Slow Food ve Cittaslow
Cittaslow hareketinden bahsetmek için öncelikle Slow Food hareketinin nasıl doğduğundan bahsetmek gerekmektedir. 1986 yılında Roma’nın (İtalya) simgesel meydanlarından biri olan İspanyol Merdivenlerinde uluslararası bir fast food zincirinin bir şubesinin açması sonucu ortaya çıkan tepkinin bir sonucu olarak Slow Food hareket ortaya çıkmıştır. Slow Food yerel yemeklerin uluslararası fast food zincirleri ve çok uluslu tarım şirketleri tarafından oluşturulan hızlı yaşam kültürü nedeniyle yok olmasını karşı kurulan bir harekettir. Günümüzde 100,000′den fazla üyesiyle ve 1,300 şubesiyle (convivium) Slow Food dünyanın en aktif sivil toplum kuruluşlarının başında gelmektedir.
1999 yılında 4 küçük İtalyan kentinin (Orvieto, Greve in Chianti, Bra, Positano) belediye başkanları Paolo Saturnuni önderliğinde bir araya gelerek Slow Food hareketinin kentsel boyuta taşınması gerektiğini iddia ederk Cittaslow birliğini kurmuşlardır. İlk yıllarında İtalya’da genişleyen Cittaslow hareketi günümüzde Güney Kore’den, Amerika Birleşik Devletleri’ne, Çin’den Fransa’ya yayılmış 24 ülkede 147 üyeye sahip olmuştur.
Cittaslow: Yaşamın Kolay Olduğu Kentlerin Uluslararası Ağı
Cittaslow, nüfusu 50.000′nin altındaki kentlerin üye olabildiği, kentlerin kendi gelenek, göreneklerini, yemeklerini, tarihsel kimliklerini korumalarını öngören bir birliktir. Cittaslow felsefesi kentlerin hangi alanlarda güçlü ve zayıf olduklarını analiz etmelerini ve sahip oldukları şartlar çerçevesinde bir strateji geliştirmelerini teşvik etmektedir.
Bir şehrin Cittaslow olması demek o şehrin dokusunun, renginin, müziğinin ve hikayesinin uyum içinde, şehir sakinlerinin ve ziyaret edenlerin zevk alabilecekleri bir hızda yaşanması demektir. Yerel zanaatları, tatları ve sanatları sadece eskilerin hatırlayabildiği kavramlar olmaktan çıkarmak için bunları çocuklarımızla ve misafirlerimizle paylaşmaktır. Bu hayatın tek amacının bir yerlere yetişmek olmadığını, içinde bulunan andan zevk alınması gerektiğini insanlara hatırlatmaktır.
Cittaslow birliğine üye olan kentlerin ve üye adaylarının Yavaş Felsefesine bağlı kalmaları ve bu çerçevede hareket etmeleri için 59 adet üyelik kriteri belirlenmiştir. Bu kriterler çevre, altyapı, teknoloji, misafirperverlik, farkındalık ve Slow Food projelerine destek alt başlıklarında toplanmaktadır. Cittaslow olmak isteyen kentlerin ve Cittaslow olan kentlerin bu statüleri devam ettirmek için 59 kriter çerçevesinde projeler geliştirmesi ve uygulaması gerekmektedir. Cittaslow kriterlerinin çoğu, her kentin birbirinden farklı şartlara sahip olması nedeniyle genel kavramlardan oluşmaktadır. Her kent kendi özellikleri ve stratejisi kapsamında Cittaslow kriterleri üzerinden proje geliştirmektedir.
Cittaslow Kriterleri
Çevre Politikaları
- Hava, su ve toprağın kalitesinin, yasa tarafından belirtilen parametrelerde olduğunun belgelenmesi.
- Kentsel çöp ve özel atıkların ayrıştırılarak toplanmasının teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik projeler.
- Endüstriyel ve evsel kompostlamanın teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması.
- Kentsel ya da toplu kanalizasyon için, atık su arıtma tesisinin bulunması
- RSU ve biyokütlelerden ısı üretilmesi ve özellikle alternatif enerji kaynaklarının (yenilenebilir enerji, yeşil hidrojen, mini hidroelektrik santral) kullanılması yoluyla enerji tasarrufu yapılmasına yönelik belediyenin planı.
- Genetiği değiştirilmiş ürünlerin (GDO) tarımda kullanılmasının yasaklanması
- Reklam tabelaların ve trafik işaretlerinin düzenlenmesine dair belediyenin planı.
- Elektromanyetik kirliliğin kontrolü için sistemler geliştirilmesi.
- Gürültü kirliliğinin azaltılması ve kontrolü için program yapılması.
- Işık kirliliğinin kontrolü için sistemler ve programlar oluşturulması.
- Çevre yönetimi sistemlerinin benimsenmesi (EMAS ve ECOLABEL ya da ISO 9001; ISO 14000, SA 8000 ve Gündem 21 projelerine katılım). ***
Altyapı Politikaları
- Tarihi merkezlerin ıslahı ve iyileştirilmesi için planlar ve/veya kültürel ve tarihi değerler üzerine çalışmalar yapılması.
- Güvenli ulaşım ve trafik için planlar yapılması
- Okullar ve kamu binalarına bağlanan bisiklet yolları.
- Özel taşıtlar yerine uygun alternatif taşıma ve trafiğin toplu taşım araçları ve yaya alanları ile bütünleştirilmesi için (toplu taşımla bağlantılı ilave kentsel araba park alanları, yürüyen merdivenler, yürüyen bantlar, teleferik, bisiklet yolları, okullar, işyerleri ve benzerlerine erişim sağlayan yaya güzergâhları) planlar yapılması.
- Kamusal ve kamuyla ilgisi olan alanların engelliler için erişilebilir olması, mimari engellerin kaldırılması ve teknolojilere erişimin sağlanmasını garanti altına almak üzere altyapıların teşvik edilmesi.
- Aile yaşantısına ve yerel aktivitelere (eğlence, spor aktiviteleri, okul ve aile arasında bağ oluşturmayı amaçlayan aktiviteler, yaşlılar ve kronik hastalar için evde yardımı da kapsayan yardım çalışmaları, sosyal tesisler, belediye çalışma saatlerinin düzenlenmesi, umumi tuvaletler) yardımcı olacak programların teşvik edilmesi.
- Tıbbi yardım merkezi mevcudiyeti
- Vasıflı yeşil alanların ve hizmet altyapılarının (yeşil alanların birbiriyle bağlantıları, oyun sahaları, vb.) mevcudiyeti
- Ticari malların dağıtımı ve “doğal ürünler için ticari merkezler” oluşturulması için plan hazırlanması.
- Mağaza sahipleriyle, zor durumda olan vatandaşlarla ilgilenme ve yardım etme üzerine mutabakat sağlanması: “dost mağazalar”.
- Bozulmakta olan kentsel alanların ve şehrin yeniden kullanılmasına yönelik projelerin iyileştirilmesi.
- Kent tarzının yeniden yapılandırılması ve iyileştirmesi için bir program.
- Kentin tanıtımında kullanılan bilgilendirme ofislerinin, U.R.P. (kentsel yenilenme programı) işlevlerinin, Cittaslow tanıtım/bilgi ofisiyle bütünleştirilmesi.
Kentsel Kalite için Teknolojiler ve Tesisler
- Biyomimari için büro ve biyomimarinin teşvik edilmesi yönündeki bilgilendirme projesi için görevlendirilen personelin eğitimi için programlar
- Şehri, fiber optik kablolar ve kablosuz sistemler için teçhiz etmek.
- Elektromanyetik alanları izleme sistemlerinin benimsenmesi.
- Kentin çevresi ve peyzajıyla uyumlu çöp tenekeleri bulundurulması ve çöplerin belirli zamanlarda toplanması.
- Kamu ve özel alanların çevreyle uyumlu bitkilerle, tercihen bahçe peyzajı kriterlerine uygun yerel bitkilerle, bitkilendirilmesi için teşvik edilmesi ve programlar oluşturulması.
- Vatandaşlara götürülen hizmetler ( belediye hizmetlerinin internet vb. üzerinden duyurulması, vatandaşlar için internet tabanlı bir belediye ağı oluşturulması ve vatandaşların bu ağı kullanmaları yönünde eğitilmeleri) için planlar yapmak.
- Özellikle gürültülü alanlarda gürültünün kontrol edilmesi için plan.
- Kentte kullanılan renklerle ilgili plan hazırlamak.
- Elektronik evden çalışmanın (telework) teşvik edilmesi.
Yerel Üretimi Korumak
- Organik tarımcılığın geliştirilmesi için projeler.
- Esnaf ve zanaatkârlar tarafından üretilen ürünler, eşyalar ve el sanatlarının kalitesinin belgelendirilmesi.
- Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan esnaf ve zanaatkârların ve/veya el işi ürünlerinin korunması ve himayesine yönelik programlar.
- Yok olma riskiyle karşı karşıya olan geleneksel çalışma ve meslek yöntemlerinin himayesi.
- Organik ürünlerin ve/veya yerli ürünlerin kullanılması ve restoranlar, okul kafeteryaları ve korunan yapılarda yerel geleneklerin muhafaza edilmesi
- Slow Food hareketiyle işbirliği içerisinde okullarda tat ve beslenme konusunda eğitim programları hazırlamak
- Yok olma riski altında olan şarap ve gastronomik yavaş yemek çeşitleri için, aktivitelere destek olmak.
- Yöreye özgü ürünlerin tespit edilmesi ve bu ürünlerin ticarileşmesi için destek olunması (pazarların ve marketlerin yerel ürünlerin satışı için düzenlenmesi, uygun mekanların oluşturulması).
- Şehirdeki ağaçların sayımının yapılması ve büyük ya da “tarihi ağaçların” değerinin arttırılması.
- Yerel kültürel etkinliklerin korunması ve teşvik edilmesi.
- Kent ve okul bahçelerinde geleneksel yöntemlerle yerel ekinler yetiştirilmesi için teşvik edilmesi.
Misafirperverlik
- Turist bilgisi ve nitelikli misafirperverlik için eğitim kursları.
- Turistik güzergâhlarıyla tarihi merkezlerin ve turistik yerlerin işaretlenmesinde uluslararası işaretlerin kullanılması.
- Ziyaretçilerin özellikle takvimlendirilmiş etkinlikler için şehre yaklaşımlarını ve bilgi ve hizmetlere erişimlerini kolaylaştırıcı resepsiyon yönergelerinin ve planların hazırlanması (otopark, resmi kurumların çalışma saatlerinin uzatılması/esnetilmesi, vb.).
- Şehrin “yavaş” güzergâhlarının düzenlenmesi (broşürler, internet siteleri, ana sayfalar vb.)
- Turistik işletmeciler ve mağaza sahiplerinin, ücret şeffaflığı ve fiyatların müessesenin dışında sergilenmesi gerekliliği konusunda bilinçlendirilmesi.
Farkındalık
- Yerel Yönetimin Cittaslow olma niyetini açıklamadan önce vatandaşların Cittaslow’un ne olduğu, amaçları ve prosedürü hakkında bilgilendirilmesi amacıyla kampanyalar düzenlenmesi
- “Yavaş” felsefesini kazanmada ve Cittaslow projelerinin uygulanmasında sosyal yapıların dâhil edilmesi için programlar hazırlanması, özellikle; eğitsel bahçe ve parklar, okuma mekanları, tohum bankası projesine katılım
- Slow City ve Slow Food faaliyetlerinin yaygınlaştırılması için programlar hazırlanması
Olağanüstü Gereklilikler
- Kentte Cittaslow kimliğini vurgulayacak kampanyalar düzenlenmesi ve Cittaslow tarafından lanse edilen şartların karşılanması (zorunlu)
- Yavaş Yemek Komitesinin oluşturulması ve desteklenmesi (liyakat notu)
- Üye şehirlerin, antetli kağıtlarına Cittaslow logosunu eklemeleri ve web sitelerine “yavaş” felsefesi hakkında içerik koymaları gerekmektedir.
Slow Food Faaliyetlerine ve Projelerine Destek
- Yerel bir Slow Food Convivium’unun oluşturulması.
- Slow Food ile işbirliği yaparak zorunlu ve orta öğretimde tat ve beslenme üzerine eğitim programları hazırlanması.
- Slow Food ile işbirliği yaparak okul sebze bahçelerinin kurulması.
- Arca veya Slow Food Merkezlerinin, yok olma riski altında olan türlere veya ürünler için bir veya daha çok projelerinin uygulanması.
- Slow Food tarafından himaye edilen yerel ürünlerin kullanılması ve beslenme geleneklerinin, gıda eğitim programlarıyla birlikte, toplu gıda hizmetleri, korunan yapılar ve okul kantinleri içerisinde muhafaza edilmesi.
- Slow Food ile işbirliği içerisinde “Mercati della Terra” uygulamasıyla özgün yerli ürün elde edilmesinin desteklenmesi.
- “Terra Madre” projesinin ve yemek cemiyetlerinin ortak eşleştirme ile desteklenmesi
Slow Food Nedir?
Slow Food 150′den fazla ülkede bulunan destekleyicileriyle iyi yemeğin zevkini topluma ve çevreye olan sorumlulukla bir araya getiren bir sivil toplum kuruluşudur.
Kar amacı gütmeyen bir dernek olan Slow Food, 1989 yılında fast food ve hızlı yaşam tarzına, yerel geleneklerin yok oluşuna ve insanların ne yediklerine, yedikleri yemeğin nereden geldiğine, tadının nasıl olduğuna ve yaptıkları yemek tercihlerinin dünyanın kalanını nasıl etkilediğine dair ilgilerinin azalmasına karşı Carlo Petrini tarafından kurulmuş bir harekettir.
Slow Food’un bugün dünyada 100,000′den fazla üyesi, 1,300 yerel şubesi (convivium) ve kaliteli yemeklerin sürdürülebilir üretimi üzerine çalışan 2,000′den fazla yemek kuruluşu bulunmaktadır.
Slow Food Filozofisi
Slow Food, ekoloji ve gastronomi, etik ve zevkin kesişim noktasında bulunmaktadır. Slow Food, lezzetin ve kültürün standartlaşmasına, ziraat ve yemek sektörlerindeki uluslararası firmaların denetimsiz gücüne karşı durmaktadır. Biz, iyi yemek yemenin herkesin temel hakkı olduğuna aynı zamanda herkesin bu zevki oluşturan geleneksel yemekleri, gelenekleri ve kültürü korumakla da sorumlu olduğuna inanıyoruz. Derneğimiz, sofra, gezegen, insanlar ve kültür arasında güçlü bağlar olduğunu kabul eden neo-gastronomi kavramına inanmaktadır.
Slow Food Vizyonu
Bütün insanların kendileri, yemeği yetiştirenler ve gezegenimiz için iyi olan yemeğe erişimlerinin olduğu bir dünya vizyonuna sahibiz.
Slow Food Misyonu
Slow Food herkes için iyi, temiz ve adil yemeği teşvik eden üyelik sistemiyle çalışan uluslararası bir organizasyondur.
İyi, Temiz ve Adil
Slow Food’un tarıma, gıda üretimine ve gastronomiye bakış açısı birbiriyle bağlantılı üç ilkeden oluşmaktadır:
- Yerel kültürümüzün bir parçası olan, duyularımızı tatmin eden İYİ, taze ve lezzetli mevsimlik beslenme;
- Çevreye, hayvanların veya bizim sağlığımıza zarar vermeyen TEMİZ gıda üretimi ve tüketimi;
- Tüketiciler için ADİL erişilebilir fiyatlar ve küçük ölçekli üreticileri için adil şartlar ve ücretler.